NgônTừ Bài “Tiến Quân Ca” Chưa Ổn?
VănCao và Tiến quân ca: Thắng gian lao cùng nhau lậpchiến khu-> Chiến khu Đ, Bình Dương
Tiến quân ca là mộtbài hát do nhạc sĩ VănCao(1923-1995) sáng tác vào năm 1944…
Ngaytừ khi ra đời, bài hát được coi là bài hátchính thức của Mặttrận Việt Minh.
Khiđược chọn chính thức làm quốc ca, phầnlời của Quốc ca đã được sửa đổikhác đôi chỗ so với bản gốc "Tiến quânca" của Văn Cao (Bách khoa toàn thư mở Wikipedia)
Tiến QuânCa
Lời 1 Đoàn quân Việt Nam đi Chung lòng cứu quốc Bước chân dồn vang trên đường gập ghềnh xa Cờ in máu chiến thắng mang hồn nước, Súng ngoài xa chen khúc quân hành ca. Bạn đang xem: Đoàn quân việt nam đi chung lòng cứu quốc Đường vinh quang xây xác quân thù, Thắng gian lao cùng nhau lập chiến khu. Vì nhân dân chiến đấu không ngừng, Tiến mau ra sa trường, Tiến lên, cùng tiến lên. Nước non Việt Nam ta vững bền. | Lời 2 Đoàn quân Việt Nam đi Sao vàng phấp phới Dắt giống nòi quê hương qua nơi lầm than Cùng chung sức phấn đấu xây đời mới, Đứng đều lên gông xích ta đập tan. Từ bao lâu ta nuốt căm hờn, Quyết hy sinh đời ta tươi thắm hơn. Vì nhân dân chiến đấu không ngừng, Tiến mau ra sa trường, Tiến lên, cùng tiến lên. Nước non Việt Nam ta vững bền. |
BàiTiến Quân Ca có hai Lời 1 và 2.
Lời1 là mô tả cuộc hành quân: “bước chân dồn,súng ngoài xa, lập chiến khu…”
Lời2 nói về mục tiêu cuộc hành quân: “dắtgiống nòi quê hương, xây đời mới…”
Cáccâu cuối là lời kêu gọi tiến mau ra satrường.
Dochuyển từ một ca khúc hành quân của quân cáchmạng sang thành một quốc ca (1945) nên không phải lúcnào cũng là phù hợp và thuận lợi. Thoạtđầu chỉ đổi “đoàn quân Việt Minhđi” thành “Đoàn quân Việt Nam đi”.Mười năm sau, năm 1955 một vài ca từ trong quốc cađã được Quốc hội VNDCCH hợp tác vớitác giảsửa đổi khác đôi chỗ so với bảngốc "Tiến quân ca" song có vẻ ngôn từvẫn còn chưa ổn. (1)
Chúngta hãy xét từng câu một của bài hát kèm lời bình:
A)Lời1.
+Câu1: Đoàn quân Việt Nam đi
Bình:Đoàn quân Việt Nam đi đâu? –>hành quân rèn luyện,dã ngoại, xuyên rừng, ra tiền tuyến, diễu binh?Xem tiếp câu 2.
+Câu2: Chung lòng cứu quốc
Bình:Vậy là tiến quân ra tiền tuyến, cứu quốc.
+Câu3: Bước chân dồn vang trên đườnggập ghềnh xa
Bình:Câu này lộn xộn, không sát sự thực. Bướcchân dồn vang là hình ảnh binh sĩ đithành hàng ngũ thao dượt hoặc diễu hành,tiếng giày nện xuống đường nghe vang,nhịp nhàng.
Đườnggập ghềnh xa là nói hành quân dã ngoại, xuyên rừng…di chuyển ở địa hình không bằng phẳng vai mang ba lô quân dụng cá nhân, tay xách súng... và bước chân khó thể dồn vang mà là“đi” hoặc “lê” trên đường đã gậpghềnh mà còn xa.
Câu3 không ăn khớp nội bộ và với câu 2 là đi rachiến trường.
*Diễu hành. *Hành quân dã ngoại. *Hành quân xuyên rừng
(Tiến Quân Ca: “Đoàn quân Việt Nam đi…Bướcchân dồn vang trên đường gập ghềnh xa?”)
+Câu4: Cờ in máu chiến thắng mang hồnnước,
Bình:câu này có hào khí, ý nói đoàn quân chiến thắng trậnđánh khốc liệt, đổ máu nhiều thấm vàocờ. Song cờ in máu lại có nghĩa là“cờ giống máu” hoặc “cờ đượcthiết kế in bằng máu” từ trước vàđược mang theo mỗi bận hành quân?
Theobản gốc viết “cờ pha máu” ý miễncưỡng nói thấm, nhuộm, vấy, đẫm máu…sau được sửa thành “cờ in máu” cónhiều nghĩa. Cờ đã in máu là vĩnh viễn, khôngthể tẩy xóa.
Cáctừ ngữ “in máu” và “pha máu” đềukhông chỉnh nhưng được dùng vì là vầnbằng.
+Câu5: Súng ngoài xa chen khúc quân hành ca.
Bình:Câu này gây nhầm lẫn. “Súng ngoài xa” là nói đangđánh nhau đâu ở xa ngoài biển, hải chiến. Súngtừ xa, đằng xa, gần xa là đang đánhnhau ở trong đất liền không xa lắm. “Chen khúcquân hành ca”: giữa tiếng súng trận thì không có quân nhạcchen khúc như lúc diễu binh, trình tấu và tiếng hátở xa cũng không thể vọng về cùng tiếng súng.
+Câu6: Đường vinh quang xây xác quân thù,
Bình:Câu này ở quốc hội bị nhiều ngườiđòi sửa vì tạo hình ảnh máu lạnh ghê rợn,kém văn minh. Gom nhặt xác xây đường vinh quangđể rồi người giẫm bẹp, xe nghiếnnát nghe kinh tởm không nhẹ nhàng như “xuyên, chôn, tan bóngquân thù v.v…” thụ động hơn.
+Câu7: Thắng gian lao cùng nhau lập chiến khu.
Bình:Sau khi đánh tan quân thù tại sao không về doanh trạilại cùng nhau đi lập chiến khu?
Đâylà quân đội Việt Nam hay là quân cách mạng chưacướp được chính quyền, còn ẩn náu?
Lậpchiến khu thì có gì mà phải thắng gian lao! Câu này là tàolao.
Trongbản gốc là: “Thắng gian lao đoàn Việtlập chiến khu.” Đoàn Việt là đoàn ViệtMinh do đó mới đúng là “lập chiến khu.” Songở đây đã là “đoàn quân Việt Nam đi…”(1)
+Câu8: Vì nhân dân chiến đấu không ngừng,
Bình:câu này thì sai vần với câu trước. Câu nguyên thủy của bài ca là: “Thề phanhthây uống máu quân thù” gieo đúng vần /u/ nhưng ngheman rợ chẳng kém “xây xác, bêu xác”. (2)
Câu ởLời 2 được đem qua: “Vìnhân dân chiến đấu không ngừng,” nhưnglại không đúng vần và giá trị chuyển tiếpkém. Nếu là (nguy nan) không lùi, công đầu”thì gieo khá đúng vần và chuyển tiếp tốt. Xemthêm bình luận cũng câu này ở Lời 2.
+Câu9 và 10: Tiến mau ra sa trường, Tiến lên, cùngtiến lên.
Bình:đang trong chiến khu mà tiến mau ra sa trườngcũng không là dễ, “đường gập ghềnh xa.”
+Câu11: Nước non Việt Nam ta vững bền.
Bình:câu này nguyên thủy là: “Chí trai là đây nơi ướcnguyền” bị gạch bỏ, viết giống câucuối bên Lời 2 cũng đã sửa (để tạochức năng một điệp khúc?). Câu này thìđược.
B)Lời 2.
+Câu1 và 2: Đoàn quân Việt Nam đi. Sao vàng phấpphới
Bình:đi hành quân có mang cờ bay phấp phới để làmgì? Câu sau nói rõ.
+Câu3: Dắtgiống nòi quê hương qua nơi lầm than
Bình:như vậy là đoàn quân VN đi để dắtgiống nòi qua nơi lầm than.
Songnhận vơ tức cười vì dẫn dắt dân khôngphải là nhiệm vụ của quân đội. Côngviệc của quân đội là bảo vệ dân.
Dẫndắt là nhiệm vụ các nhà lãnh đạo lãnh tụ. “Bácđưa một nước qua nô lệ. Tôi dắt nămchâu đến đại đồng.” (Hồ ChÍ Minh“Ngẫu Hứng” nhân viếng đền thờĐức Thánh Trần).
Xem thêm: Full Bộ Ảnh Ngân 98 Và Mon 2K Lộ Hàng Không Che, Ảnh Khỏa Thân Lộ Hàng
Thêmmột chỗ vụng là chữ “qua” trong “qua nô lệ,quanơi lầm than” có thể làm liên tưởngđến một nghĩa khác, /đến nơi/ thay vì /xa, rời, thoát/.
Hãyso sánh: Dắtgiống nòi quê hương qua nơi giàu sang coi nhưđồng nghĩa với qua nơi lầm than (?).
TiếngViệt “qua cầu”= đi quá cầu và “qua Pháp”= điđến Pháp. Ngoài ra có những nghĩa bóng: quađời, qua mặt, qua quít v.v…
+Câu4: Cùngchung sức phấn đấu xây đời mới,
Bình: quânđội có khi cũng được điềuđộng chống thiên tai bão lụt, đắp đê,giúp dân lợp lại mái nhà, cày cuốc đôi chút… nhưngkhông có nhiệm vụ phấn đấu chung sức cùngnhân dân xây đời mới. Nếu họ làm thì là vớitư cách một người dân.
+Câu 5: Đứngđều lên gông xích ta đập tan.
Bình: lạcđề, đập tan gông xích là chuyện của nhân dânbị áp bức, đứng vùng lên. Quân đội khôngbị áp bức, lại được o bế. Nhiềuchính thể xem quân đội là của tư hữu, dùngnhư là công cụ để trấn áp nhân dân, song có khi khigặp tác dụng ngược.
+Câu 6: Từbao lâu ta nuốt căm hờn,
Bình: nhưtrên, nhân dân bị áp bức, từ lâu nuốt cămhờn, không phải quân đội. Binh sĩ có thểcăm hờn trong tư thế một người dân.
+Câu 7: Quyếthy sinh đời ta tươi thắm hơn.
Bình: câu nàylúng túng. Hi sinh là để đời ta cao quí hơn, có ýnghĩa hơn; tươi thắm hơn là nói vềđời sống của đồng bào.
+Câu 8: Vì nhân dânchiến đấu không ngừng,
Bình: Cóthể phấn đấu học tập không ngừng nângcao tinh thần chiến đấu, nhưng quân độichiến đấu thì chỉ trong thời chiến. Làcầu mong có chiến tranh để chiến đấukhông ngừng chăng?
+Câu9 và 10: Tiến mau ra sa trường, Tiến lên, cùngtiến lên.
Bình: câu này làđược. Chỉ rõ quân đội trở vềđúng nhiệm vụ của mình mà nhân dân giao phó thay vì xenvào những nhiệm vụ khác..
+Câu 11: Nước non Việt Nam ta vững bền.
Bình:câu này cũng được song tốt hơn nên viếtkhác câu cuối của Lời 1. Có thể dùng câu “Chí trailà đây nơi ước nguyền”.
Từcâu 6 đến câu 11 của Lời 2 đều có sửanhiều. Câu 10, 11 nguyên thủy là “Hỡi ai! Lòng chớ quên! Bắc Sơn cùng Đô Lương, TháiNguyên !”
Nóichung quốc ca có thể là một ca khúc mớiđược sáng tác hoặc chọn một ca khúc cósẵn từ trước song nếu dùng một“đảng ca” thì khó gột bỏ những đặc thùquá riêng biệt, những nhiệm vụ ngộ nhận,lẫn lộn.
Nhữngtừ ngữ : lập chiến khu, chiến đấukhông ngừng, dắt giống nòi, nuốt căm hờn,xiềng xích ta đập tan v.v… trong bài hát Tiến Quân Ca làtác phong đặc trưng của một đội quâncách mạng trong giai đoạn khởi nghĩa, khácnội dung và ngôn từ một quốc ca. Về quốckỳ cũng tương tự.
Nhiềungười nhận xét duy nhất chỉ có quốc cacủa nước CHXHCN VN là mô tả quân đội – thoátthai từ Đảng, tận trung với Đảng, nóilên tương quan thuận lợi, chặt chẽ vớichế độ - khác hẳn mọi bản quốc ca trênthế giới lấy người dân và non sông làmđối tượng đề cập, thêm lờicầu nguyện cho nhà vua ở nước quân chủ (3).
Bởilẽ non sông có hùng khí, dân tộc có cang cường thì quânđội ắt có truyền thống anh dũng.
Đólà những ý kiến của tôi về lời của bàiquốc ca nước CHXHCN Việt Nam.
LêBá Vận
(hìnhLBV.1990)Chú Thích:
Cácnơi sửa ở Lởi 1 là *câu 4: cờ pha máu sửa làcờ in máu, *câu 7: đoàn Việt lập chiến khusửa là cùng nhau lập chiến khu, *câu 8: thềphanh thây uống máu quân thù sửa là vì nhân dân chiếnđấu không ngừng, *câu 11: chí trai là đây nơiước nguyền sửa là nước non Việt Namta vững bền.
Lời2 thì 6 cuối câu đều có sửa đổi nhiều.Các câu trong bản gốc là: Dùthây tan xương nát không sờn. Gắng hy sinh đời ta tươithắm hơn. Từ bao lâu ta nuốt căm hờn! Vũtrang đâu, lên đường ! Hỡi ai! Lòng chớ quên! Bắc Sơn cùng Đô Lương, TháiNguyên! Sáucâu này gieo vần tốt.
Đólà những điều tôi nhớ. Các nướctrên thế giới cũng nhiều lần sửa ca từcủa quốc ca.
Quânhành khúc “Tiến Quân Ca” độc đáo ở “lậpchiến khu”, nhiệm vụ “dắt giống nòi quêhương” cũng như có tác dụng tốt nuôidưỡng căm hờn thù hận cần thiết.
(2) “Thềphanh thây uống máu quân thù?” Có lần nhân chuyện tròvới một ông bạn người nước ngoài, tôivô tình hỏi: “Tại sao Quốc ca các ông nghe hiền lànhủy mị, không có “phanh thây uống máu quân thù?”
Ông tarất đỗi ngạc nhiên hỏi lại tại saophải có uống máu quân thù (chắc ông nghĩ đếnqui ước Quốc tế Geneva đối xử vớitù binh chiến tranh). Tôi bừng tỉnh thấy mình vô lý,văn minh kém xa người liền đổihướng câu chuyện (LBV “Chuyện Những Con NòngNọc Giữ Đuôi.”)
(3) Đốichiếu một số bài quốc ca trên thế giới.
+1. Quốc ca Hoa Kỳ. "The Star-Spangled Banner" Lá cờ lấp lánh ánh sao: Ô! Kìa bầu trời cao. Phất phới bay cờsọc sao. Dù trời sáng hay ban chiều Nhìn cờ bay vớibao tự hào Giữa sa trường đầy gian lao. Vẫntung bay cờ sọc sao… Điệp khúc: Ngườiơi hay chăng lá cờ hào hùng, trong gió bay vẫy vùng. MiềnTự Do lòng ta yêu dấu! Là quê hương những anh hùng.
+2. Quốcca của Trung Cọng: Nghĩa dũng quân tiến hành khúc. Toàn bài: Đứng lên! Những người không muốnlàm nô lệ! Với máu thịt chúng ta, hãy cùng nhau xây dựngTrường Thành mới! Dân tộc Trung Hoa đã đếnlúc hiểm nguy, Mỗi người hãy cất lên tiếngthét. Đứng lên! Đứng lên! Đứng lên! Chúng tamuôn người như một, Bất chấp đạn lửaquân thù, tiến lên! Bất chấp đạn lửa quânthù, tiến lên! Tiến lên! Tiến lên! Tiến!
+3. Quốc ca Pháp. LaMarseillaise:Hãytiến lên, hỡi những người con của Tổquốc. Ngày vinh quangđã đến rồi. Chúng ta hãychống lại sựáp bức. Ngọncờnhuốmmáuđã giương lên... Điệp khúc: Hỡi nhữngcông dân. Hãy cầm lấyvũ khí. Hãy tậphợplại thànhđội ngũ!Tiến lên! Tiến lên!
Điều đáng nói lànhạc điệu bài Tiến Quân Ca chịu ảnhhưởng nhiều bài quốc ca này của Pháp và quốcca của VNCH cũ là bài Tiếng Gọi Công Dân: “Nàycông dân ơi! Nước ta…”
Bài La Marseillaise bảntiếng Pháp trước năm 1945 lũ học trò chúng tôihát thuộc lòng như cháo, vừa hay vừa hùng dũng kêugọi công dân hãy tập hợp lại, cầm vũ khí...
+4. Quốcca của Nhật Bản. Đâycũng là một trong những bài quốc ca ngắnnhất trên thế giới: Toàn bài: Hoàngtriều hạnh phúc vạn tuế của Người. XinHoàng đế hãy trị vì cho đến khi những viênsỏi bây giờ qua thời gian kết thành nhữngtảng đá. Với bề mặt cổ kính đầyrêu phong.
Bài quốc ca của Anh: Godsave the Queen cũng tương tự, cầu nguyệncho Nữ Hoàng, dài hơn.
+5. Quốc ca của Đức: Das Lied derDeutschen (Bài hát người Đức). Toàn bài: Đoàn kết và Công lý và Tự do choTổ quốc của người Đức này! Vậytất cả chúng ta hãy đấu tranh với tình huynhđệ cùng trái tim và bàn tay! Đoàn kết và Công lý vàTự do là những gì đảm bảo cho hạnh phúc;hưng thịnh trong phúc lành của hạnh phúc này, hưngthịnh, Tổ quốc Đức.
+6. Quốcca Nga, sửdụng lại bài Quốc ca Liênbang Xô viết với lời mới,xóa tên Lenin, Stalin:
Ôi nướcNga - nhà nước thánh thần của chúng ta… Vinh quang thay,Tổ quốc tự do của chúng ta…Chúng con tự hàovề Người. Từ biển Nam tới vùng cựcBắc Đồng lúa và rừng xanh của chúng ta trảidài …. Bài này có vẻ tương tự bài quốc ca ĐăngĐàn Cung: “Kìa núi vàng bể bạc…”
+7. Quốcca Cuba. Toàn bài : Hãy gấp rút chiến đấu!các người xứ Bayamo. Vì đất mẹ hãnhdiện trông chờ. Các người đừng sợchết vinh quang. Vì chết cho tổ quốc ấy làsống. Sống xiềng xích. Là sống ô danh nhục nhã.Hãy nghe tiếng kèn thúc. Các người anh dũng, hãygấp rút chiến đấu!
+8. Quốc ca Campuchia, tônvinh Hoàng triều và Phật giáo.
+9. Quốc ca Lào: Nhân dânLào làm rạng danh tổ quốc, đoàn kết, bìnhđẳng, tiến tới, bảo vệ tổ quốc,tự do, không còn cho phép đế quốc và phảnbội làm hại. Quyết tâm chiến đấuđạt thắng lợi để dẫn nướcnhà đến thịnh vượng.
+10. Quốcca Bắc Hàn. Aegukka:vẻ đẹp non sông cẩm tú năm ngàn năm lịchsử, hào khí núi Baekdu… người dân khôn ngoan, cần cù,chiến đấu kiên cường, cống hiến thânmình và trí tuệ cho Triều Tiên này, vinh quang, phúcường muôn năm.
Quốc ca Nam Hàn cũng nói lênnhững ý đó.
Xem ra cả hai bàiđều tương tự bài Đăng Đàn Cung:“Kìa núi vàng bể bạc…nguyện nhà Việt muônđời thạnh trì” là quốc ca đầu tiêncủa Việt Nam, thời triều Nguyễn mà nhạcđiệu rất trang trọng đài các.
Các bản quốc ca kểtrên có những nét hay riêng biệt và ngôn từ đúngđắn không thể bắt bẻ chỗ nàođược. Các câu đáng suy gẫm là: * Đứnglên! Những người không muốn làm nô lệ! (TrungCọng) * Hỡinhững công dân. Hãy cầm lấyvũ khí (Pháp). * Đoànkết, Công lý và Tự do là những gì đảm bảocho hạnh phúc (Đức).* Vì chết chotổ quốc ấy là sống (Cuba).
Hành quân dã ngoại: “Bước chân dồn vangtrên đường gập ghềnh xa?“