Mặt trăng là vệ tinh thoải mái và tự nhiên duy nhất của Trái đất<1>tr.14<↓ 1> và được con người xem từ cao cấp cổ<4> vì chưng sự xuất hiện trông rất nổi bật trên bầu trời với ánh sáng cao lắp thêm hai sau phương diện trời.
Bạn đang xem: Mặt trăng quay quanh trái đất
<5>tr.120 Đây là thiên thể tất cả dạng sát cầu<6>tr.223 với form size bằng khoảng chừng 27% size Trái đất và cân nặng bằng khoảng tầm 1,23% cân nặng Trái đất.<5>tr.304 phương diện trăng chứa đựng nhiều đất đá silicat và không có khí quyển, thủy quyển, giỏi từ quyển đáng kể.<7><5>tr.304,309Một trả thuyết được gật đầu rộng rãi nhận định rằng Mặt trăng hình thành cách đây hơn 4,5 tỷ năm,<8> không lâu sau thời điểm Trái khu đất hình thành,<9> từ bỏ vật chất văng ra sau đó 1 vụ va chạm mập giữa Trái đất cùng một thiên thể mang định có tên Theia<↓ 2> có kích cỡ cỡ Sao hỏa.<11><12>
Mặt trăng sinh sống trong quỹ đạo đồng bộ với Trái đất, có nghĩa là chu kỳ tự cù của khía cạnh trăng bằng với chu kỳ xoay quanh Trái đất, khoảng 27,3 ngày, vì vậy nó luôn luôn quay một khía cạnh về phía Trái đất, là phương diện gần.<5>tr.123 Do hiện tượng lạ bình động yêu cầu quan giáp từ Trái đất trải qua nhiều thời điểm, cùng với mỗi thời khắc ở mắt nhìn hơi khác, đã thấy tổng cộng nhiều hơn một nửa diện tích s Mặt trăng (59%).<1>tr.18 các pha phương diện trăng, từ trăng tròn đến trăng tối, tuần hoàn theo chu kỳ luân hồi giao hội 29,5 ngày,<5>tr.123 chế tạo ra thành các đại lý cho lịch Mặt trăng (âm lịch).<6>tr.208-209 Đường kính góc của mặt trăng trên bầu trời tương đương với mặt trời, khoảng tầm hơn nửa độ, cho nên Mặt trăng che kín Mặt trời trong nhật thực toàn phần.<6>tr.253 Lực thu hút của phương diện trăng gây nên thủy triều trên hải dương ở Trái đất, đồng thời gây nên hiệu ứng giống như cho phần vỏ và lõi đất đá của Trái đất, cùng làm cho 1 ngày ở Trái đất dài hơn nữa một chút.<5>tr.125-128 khoảng cách trung bình từ phương diện trăng mang lại Trái khu đất là khoảng 384000 km,<5>tr.19 tương tự 1,28 giây ánh sáng, hay khoảng 30 lần 2 lần bán kính Trái đất.<6>tr.223 về sau xa, khoảng cách từ mặt trăng mang đến Trái đất đã tăng dần, vì chưng hiệu ứng thủy triều, và Mặt trăng vẫn xuất hiện nhỏ tuổi dần.<5>tr.128
Trong Hệ phương diện trời, khía cạnh trăng là vệ tinh thoải mái và tự nhiên lớn vật dụng năm.<5>tr.410 nếu xét về tỷ lệ form size so với hành tinh mà lại nó xoay quanh thì khía cạnh trăng đạt tỷ lệ này cao nhất trong Hệ khía cạnh trời.<5>tr.388,410,412<↓ 3> mặt phẳng Mặt trăng có những biển mặt trăng là các vùng thiết bị chất tối màu có xuất phát từ hoạt động núi lửa cũ, nằm đa số ở phương diện gần, giữa các vùng vỏ cũ cao sáng màu có rất nhiều hố va chạm.<5>tr.310-312 các hố va va trên khía cạnh trăng được bảo vệ tốt và cung ứng nhiều thông tin về quá khứ của Hệ khía cạnh trời.<5>tr.303 Trọng ngôi trường ở bề mặt Mặt trăng bằng khoảng tầm 1/6 đối với Trái đất.<6>tr.226 sức nóng độ biến hóa mạnh theo điều kiện nhận tia nắng Mặt trời, vừa phải từ khoảng chừng -180°C vào đêm hôm đến bên trên 100°C vào buổi ngày tại xích đạo.<13> Tồn tại hàng trăm ngàn tỷ tấn nước đá sinh hoạt đáy đầy đủ hố va đụng gần cực, vị trí vĩnh viễn không sở hữu và nhận được ánh nắng.<5>tr.309
Chương trình Luna của Liên Xô đã gửi được trang bị thể nhân tạo trước tiên lên mặt trăng là tàu không người lái xe Luna 2, một tàu vũ trụ được chủ đích cho đâm xuống bề mặt Mặt trăng vào thời điểm tháng 9 năm 1959.<14>tr.12-13 sau đó vào năm 1966, tàu Luna 9 đang đổ bộ an ninh lên khía cạnh trăng.<5>tr.305 chương trình Apollo của Hoa Kỳ đa số năm tiếp theo đã góp con người lên mặt trăng, cùng với Apollo 8 năm 1968 thứ 1 đưa bạn bay quanh phương diện trăng, rồi Apollo 11 vào thời điểm tháng 7 năm 1969 thuộc 5 chuyến cất cánh khác tiếp đến đã hạ cánh cùng với con người và sản phẩm lên thiên thể này.<5>tr.305-306 những chuyến thám hiểm này đã đem lại Trái khu đất đá mặt trăng được dùng làm nghiên cứu vãn và bổ sung kiến thức về mặt trăng cũng như nguồn gốc hình thành của nó.<5>tr.306 từ bỏ sau chuyến bay Apollo 17 năm 1972 đến hiện tại, chỉ có các tàu không người lái đến thám hiểm mặt trăng.<5>tr.307
Sự hiện diện của khía cạnh trăng trên thai trời, theo chu kỳ luân hồi pha mặt trăng, đã vướng lại dấu ấn trong xóm hội và văn hóa của loài người.<5>tr.120 Ảnh hưởng trong văn hóa xã hội biểu hiện ở ngôn ngữ,<5>tr.123 hệ thống âm lịch,<6>tr.208-209 nghệ thuật,<15> với thần thoại.<10>
Tuy đưa thuyết va va lớn hoàn toàn có thể giải mê thích được nhiều công dụng quan sát tuy nhiên vẫn còn những thắc mắc chưa được giải đáp, phần nhiều liên quan cho thành phần của mặt trăng.<16><27> Năm 2001, một nhóm phân tích ở Viện Carnegie trên Washington report kết trái đo đạc đặc thù đồng vị oxy vào đá phương diện trăng có độ đúng đắn cao, cho thấy tính chất giống cùng với đá nghỉ ngơi Trái đất.<28> Các nghiên cứu khác tiếp nối cũng chỉ ra xác suất đồng vị wolfram và titani sống vỏ khía cạnh trăng hệt nhau với Trái đất.<29><11> Đá mặt trăng thu được trong chương trình Apollo có đặc trưng đồng vị kiểu như với đá trên Trái đất cùng khác phần nhiều các thiên thể khác trong Hệ mặt trời.<16><30> trong những khi đó những mô bỏng về vụ va chạm lớn xác định trên 40% cho đến phần mập Mặt trăng được có mặt từ vật liệu của Theia, chứ không hẳn từ thiên thể tiền Trái đất.<11><30> Để lý giải cho sự tương đồng nhất học thân Mặt trăng và vỏ Trái đất, vẫn có các giả thuyết không giống nhau được đưa ra,<30><29> bao gồm cả đề xuất xem xét lại toàn diện giả thuyết va va lớn.<16><27> một số nghiên cứu cho rằng có chức năng Theia tương đồng hóa học cùng với thiên thể tiền Trái đất,<31> với phần trăm tới 20%,<30> dù có ước lượng trước đó chỉ là không tới 2%.<32> một vài giả thuyết khác phân tích và lý giải vỏ Trái đất cùng Mặt trăng rất nhiều được tạo thành từ cùng vật liệu được hòa trộn sau sự kiện va va lớn,<32><33> dù cho có nhà nghiên cứu ngờ vực về khả năng này.<34> Trong đều trường hợp, sự tương đồng điệu học chứng tỏ Mặt trăng không ra đời ở xa và tự do với Trái đất.<5>tr.321
Giả thuyết va chạm to vẫn đang được cải tiến và phát triển để lý giải các quan gần kề ngày càng chính xác về phương diện trăng.<16><35><36> Một ý tưởng phát minh cho rằng vật liệu văng ra từ vụ va chạm lớn lúc đầu hình thành cần hai thiên thể vệ tinh của Trái đất.<37> Sau đó, chúng nhập lại thành khía cạnh trăng trong một va chạm ở vận tốc thấp.<37> Ý tưởng này giải thích được việc vỏ mặt trăng ở mặt xa dày hơn so với khía cạnh gần.<37>
Đặc tính đồ gia dụng lý
Silic dioxide | SiO2 | 45,4% | 45,5% |
Nhôm oxit | Al2O3 | 14,9% | 24,0% |
Calci oxit | CaO | 11,8% | 15,9% |
Sắt(II) oxit | FeO | 14,1% | 5,9% |
Magnesi oxit | MgO | 9,2% | 7,5% |
Titani dioxide | TiO2 | 3,9% | 0,6% |
Natri oxit | Na2O | 0,6% | 0,6% |
Mặt trăng có kiểu dáng gần ellipsoid do ảnh hưởng tác động của lực thủy triều, với trục béo lệch khoảng tầm 30° đối với phương nối mang đến Trái đất.<39> Trục khủng của ellipsoid cũng lệch khoảng chừng 30° đối với trục bự của trường trọng lực Mặt trăng, vày trục béo của trường trọng lực gần trùng với phương nối mang lại Trái đất.<39> mẫu thiết kế của khía cạnh trăng khá méo hơn so cùng với mức gây nên bởi lực thủy triều hiện tại tại.<39> Hóa thạch dạng hình này lưu ý về lịch sử hào hùng của phương diện trăng.<39> mặt trăng đã nguội và đông cứng lúc lực thủy triều còn mạnh, cơ hội nó bí quyết Trái đất chỉ ở mức một nửa khoảng cách hiện nay.<39> Ngày nay, nó sẽ quá lạnh và cứng tới cả không thể điều chỉnh hình dạng lại cho tương xứng với lực thủy triều yếu hơn ở tiến trình hiện tại.<39>
Với trọng lượng riêng mức độ vừa phải 3,3 g/cm3, bằng 1/5 so cùng với Trái đất,<6>tr.226 khía cạnh trăng bên cạnh đó chứa chủ yếu đất đá silicat và thiếu kim loại (như sắt) hơn hẳn Trái đất.<5>tr.309 So với các vệ tinh tự nhiên và thoải mái lớn của các hành tinh vào Hệ mặt trời thì khía cạnh trăng có khối lượng riêng xếp máy hai chỉ với sau Io.<5>tr.410,412,423
Cấu trúc mặt trong
Địa hình phương diện trăng đã có được đo bằng laser cùng xử lý ảnh stereo.<46> Một đặc thù địa hình nổi bật là bồn địa Nam rất - Aitken sinh sống phía nam mặt xa khía cạnh trăng.<47> Đây là hố va chạm lớn nhất trong Hệ khía cạnh trời với 2 lần bán kính 2500 km.<48> bồn địa này cất điểm sâu nhất trên mặt trăng có độ sâu mức 13 km đối với vùng bao quanh rìa.<48><44> Điểm cao nhất trên mặt trăng nằm ở phía phía đông bắc bồn địa này,<44> thuộc quần thể vực hoàn toàn có thể được thổi lên do vụ va va nghiêng mà lại đã tạo thành bồn địa Nam cực - Aitken.<49> các bồn địa trông rất nổi bật khác có mặt từ các vụ va chạm mập trong thời kỳ đầu của phương diện trăng gồm có biển Mưa, trong Sáng, khủng hoảng ở phương diện gần cùng Đông Phương sống ranh giới của nhì mặt<5>tr.312<50><6>tr.225 - chúng đều có phần trung trung ương sâu và phần rìa cao.<44><48> khía cạnh xa cao hơn nữa mặt sát trung bình khoảng chừng 1,9 km.
<41>Liên đoàn Thiên văn Quốc tế khuyến cáo kinh tuyến nơi bắt đầu của hệ tọa độ địa lý mặt trăng trải qua điểm trung trung khu trung bình của mặt ngay sát Mặt trăng.<51><52> vào hệ tọa độ này, hố va chạm nhỏ bé có tên Mösting A tất cả tọa độ 3,18°Nam, 5,16°Tây, với một số điểm lưu ý địa hình khác, được dùng làm đối chiếu địa chỉ vẽ bản đồ.<53><54>
Tàu quỹ đạo thám thính Mặt trăng năm 2010 đang phát hiện nay ra những vách đứt gãy chờm trên bề mặt Mặt trăng, cho thấy rằng khía cạnh trăng hoàn toàn có thể đã teo ngót lại vào thời kỳ địa hóa học gần đây.<55> các dấu hiệu co ngót giống như cũng đã được quan gần kề trên Sao thủy.<56> Một nghiên cứu và phân tích thực hiện với 12000 bức ảnh chụp được từ tàu quỹ đạo cho thấy biển Lạnh làm việc gần rất bắc, một bồn địa vốn được biết đã xong tiến hóa về khía cạnh địa chất y hệt như các biển lớn Mặt trăng khác, sẽ nứt cùng dịch chuyển.<57> mặt trăng không có các mảng kiến tạo<41> đến nên vận động địa chất tại đây chỉ là sự hình thành những vết nứt hầu hết do sự teo ngót của toàn khía cạnh trăng lúc nó nguội dần<58> và một phần do lực thủy triều.<58>
Biển và vùng caoCác vùng trên bề mặt Mặt trăng gồm màu sẫm và tương đối bằng phẳng như đầy đủ đồng bằng, ko có điểm sáng địa hình nổi bật, đủ khủng để hoàn toàn có thể nhìn thấy bởi mắt thường từ Trái đất, được điện thoại tư vấn là các biển phương diện trăng vì trước đó đã gồm giả định rằng số đông vùng này có nước.<61>tr.19-20<5>tr.310 mang thuyết được gật đầu hiện tại cho rằng những vùng này từng là bồn địa đựng dung nham cổ, hiện nay đã nguội rét mướt thành bazan về tối màu.<5>tr.312 Bazan cùng bề mặt trăng bao gồm thành phần tương tự như lớp vỏ dưới đại dương Trái đất hoặc dung nham xịt trào tự núi lửa Trái đất<5>tr.312 cơ mà rất thiếu khoáng chất.<41> các dòng dung nham đã phun trào ra mặt phẳng và tan vào những hố va chạm phệ trong thời đầu lịch sử Mặt trăng.<5>tr.312 biển lớn che tủ 17% diện tích Mặt trăng và số đông nằm ở khía cạnh gần,<5>tr.312 biển lớn ở phương diện xa chỉ chiếm khoảng khoảng 1% bề mặt.<62>
Một số biển khơi ở mặt ngay sát chứa các vòm núi lửa mà có thể hình thành tự magma tất cả độ nhớt cao hơn đáng kể.<63> bản đồ hóa địa chất Mặt trăng, đo vì phổ kế gamma của vệ tinh Lunar Prospector, cho biết mặt gần Mặt trăng có nồng độ cao hơn các nguyên tố hóa học có chức năng sinh nhiệt nằm dưới lớp vỏ, lưu ý về tài năng vùng nằm dưới lớp vỏ này đã từng có lần nóng hơn cùng dễ xịt trào dung nham hơn, phân tích và lý giải cho bài toán mặt gần có không ít biển hơn.<43><64> Đa số bazan xuất hiện nên các biển nhỏ dại nằm đan xen giữa những vùng cao sẽ phun trào trong kỷ Mưa, 3,2–3,8 tỷ năm trước, còn riêng biệt ở biển Mưa và Đại dương Bão, vận động phun trào đã kéo dãn dài từ 4,2 đến khoảng 1 tỷ năm trước.<43> Theo một nghiên cứu và phân tích định tuổi bằng cách thức đếm hố va chạm ở vùng Đại dương Bão thì lần cuối cùng dung nham trào lên mặt phẳng là cách đây 1,2 tỷ năm.<65> Năm 2006, một nghiên cứu và phân tích đã phát hiện nay hố va đụng Ina trong biển lớn Hồ niềm hạnh phúc có những điểm lưu ý trẻ với tuổi chỉ tầm 10 triệu năm.<66> các trận hễ đất cùng hiện tượng thoát khí ra mặt phẳng cho thấy một số hoạt động địa hóa học của khía cạnh trăng vẫn tiếp tục.<66> Một phân tích năm năm trước sử dụng ảnh chụp của Tàu quỹ đạo trinh sát Mặt trăng đang chỉ ra phần nhiều vùng tất cả tuổi thấp hơn 100 triệu năm.<67> có tác dụng lớp phủ của phương diện trăng lạnh hơn sẽ biết, tối thiểu là ở khía cạnh gần, tại những nơi có khá nhiều nguyên tố phóng xạ sinh nhiệt bên dưới lớp vỏ.<68><67> Ở bể địa Đông Phương, chuyển động núi lửa kéo dài chứng tỏ lớp phủ bên dưới vùng này ban sơ nóng và/hoặc có nhiều nguyên tố sinh nhiệt.<69>
Các khu vực có màu sáng hơn trên mặt trăng được điện thoại tư vấn là các vùng cao vì chúng tất cả độ cao lớn hơn phần đông biển mặt trăng.<41> Vùng cao tất cả thành phần chủ yếu là plagiocla tích trữ từ hải dương dung nham cổ của phương diện trăng, do khối lượng nhẹ hơn nên nổi lên rất cao từ siêu sớm cách đó đến 4,4 tỷ năm.<41><5>tr.311 vày hình thành sớm bắt buộc vùng cao gồm một quãng thời hạn dài hứng chịu sự phun phá từ phần đông mảnh vụn vũ trụ, dẫn đến mật độ cực cao hố va chạm.<5>tr.311 khác với Trái đất, không tồn tại ngọn núi khủng nào xung quanh trăng được hiểu hình thành do sự dịch chuyển của những mảng loài kiến tạo.<5>tr.310<41> Tổng diện tích s vùng cao chiếm phần 83% mặt phẳng Mặt trăng.<5>tr.311
Việc khía cạnh gần có khá nhiều biển trong lúc mặt xa có khá nhiều núi rất có thể được lý giải bởi một vụ va chạm ở tốc độ thấp thân Mặt trăng với cùng một vệ tinh tự nhiên thứ nhì của Trái đất, chừng vài ba chục triệu năm sau thời điểm hệ Trái đất với Mặt trăng hình thành.<37>
Khi phần nhiều tiểu hành tinh cùng sao chổi va va với bề mặt Mặt trăng, những hố va đụng hình thành và mặt phẳng chịu ảnh hưởng tác động đáng kể.<70> Theo mong tính chỉ riêng biệt mặt sát của khía cạnh trăng đã có khoảng 300.000 hố rộng hơn 1 km.<61>tr.13 Niên đại địa hóa học Mặt trăng căn cứ vào rất nhiều sự khiếu nại va chạm nổi bật nhất ở bồn địa Mật Hoa, Mưa, Đông Phương<60>tr.123 và thay mặt đại diện bởi tuổi của hố va chạm Copernicus với Eratosthenes.<60>tr.249 Đây là những kết cấu để lại các dấu hiệu địa tầng học tập qua các hình ảnh chụp, chẳng hạn như mảnh văng trường đoản cú hố Eratosthenes nằm tại nền biển bao bọc còn vật liệu bắn ra trường đoản cú Copernicus lại ông xã lên Eratosthenes.<60>tr.249 Việc không tồn tại khí quyển, thời tiết cùng những quy trình địa chất gần đây đã giúp cho đa phần hố giữ nguyên trạng từ thời điểm hình thành.<5>tr.303,<1> Chỉ có ít kết cấu địa hóa học trên phương diện trăng được định tuổi đúng mực bằng phương pháp đo đặc trưng đồng vị,<60>tr.168-169,177-178,212 các khoanh vùng còn lại được so sánh tuổi với các cấu tạo này bằng cách thức khác như đếm số hố va chạm.<60>tr.135 Nếu giả định rằng những hố va chạm lộ diện dần theo thời gian với vận tốc nhất định thì câu hỏi đếm số hố bên trên mỗi đối kháng vị diện tích rồi so sánh giữa các khu vực khác nhau hoàn toàn có thể giúp so sánh tuổi giữa chúng.<60>tr.129
Các hố va đụng trên phương diện trăng đều phải sở hữu hình tròn do tốc độ cao của các mảnh vụn vũ trụ khi va chạm sẽ tạo nên ra hiệu ứng giống các vụ nổ, tác động đều ra đều hướng xung quanh.<5>tr.315 khi mảnh va đụng lao xuống bề mặt, nó thâm nhập tới độ có chiều sâu khoảng 2 đến 3 lần đường kính mảnh va chạm, tạo ra sóng xung kích với nhiệt có tác dụng nứt tầng đá nền bên dưới và bốc khá lớp silicat bề mặt.<5>tr.316 Lớp đất bị bốc hơi co và giãn nhanh, tạo nên vụ nổ như bom hạt nhân, khoét một hố trên mặt phẳng có đường kính khoảng 10 mang lại 15 lần 2 lần bán kính mảnh va đụng và đẩy vật tư ra rìa, tạo nên vành tròn bên cạnh dâng cao.<5>tr.316 Sóng xung kích trong lớp vỏ phản hồi lại có tác dụng dâng đất đá trong hố, khiến đáy hố trở đề xuất phẳng và đôi khi nhô lên sống giữa.<5>tr.316 những vụ lở đất ở sát vành tạo ra nên kết cấu dốc dạng bậc thang.<5>tr.316 các mảnh vật tư bị văng lên cao do vụ nổ tiếp nối rơi xuống một vùng có 2 lần bán kính cỡ gấp hai đường kính hố va chạm.<5>tr.316 các mảnh to và bay nhanh rơi bí quyết xa hố với thường tạo ra thêm hố nhỏ.<5>tr.316
Phủ bên trên mặt phẳng Mặt trăng là lớp đất mặt có đá bị tán vụn có xuất phát từ va chạm.<5>tr.314 Cứ sau mỗi sự khiếu nại va va thì chúng lại vỡ vạc vụn thành phần đa mảnh nhỏ tuổi hơn.<5>tr.314 Đất phương diện trăng tất cả thành phần chiếm khoảng nửa là silica và những thành phần khác là một số trong những oxit kim loại.<38><71> Lớp đất mặt của những mặt phẳng cổ tại vùng cao nhìn toàn diện dày hơn, trung bình khoảng 10-15 mét; trong lúc tại các mặt phẳng trẻ sinh sống biển, đất mặt chỉ dày 4-5 mét.<72>tr.88,93,286 dưới lớp đất mặt tán mịn là lớp các mảnh vỡ phệ văng ra từ những vụ va va và đá móng nứt gãy dày tự vài mang đến vài chục kilomet.<72>tr.92-93 phiên bản thân lớp đất mặt cũng hay được phân có tác dụng hai địa tầng: tầng trên nằm ở bề mặt, dày cỡ vài cho vài chục xăngtimét và chứa các hạt đã có được trộn đều; tầng dưới có các lớp khác biệt chưa được trộn lẫn, có mặt từ những sự khiếu nại va va trong vượt khứ.<72>tr.337
Trong ba tỷ năm qua, tốc độ sản sinh hố là 1 trong những hố đường kính 1 km từng 200 nghìn năm, một hố đường kính 10 km từng vài triệu năm, với một mang đến hai hố đường kính 100 km mỗi tỷ năm.<5>tr.319 vận tốc sản sinh hố cao hơn nữa gấp nhiều lần trước thời điểm cách đó gần 4 tỷ năm.<5>tr.319 Tuổi của đá nóng chảy vị va chạm thu thập từ những hố va va trong lịch trình Apollo nhắc nhở về sự kiện biến hóa cố khía cạnh trăng diễn ra khoảng 3,9 tỉ năm trước, với sự xuất hiện thêm nhiều bất thường những tiểu toàn cầu va va với các thiên thể sinh sống vòng trong của Hệ mặt trời,<73> tuy vậy có nghi ngại về giả thuyết này.<74>
Việc đối chiếu những hình hình ảnh do Tàu quỹ đạo trinh thám Mặt trăng chụp cho biết thêm tốc độ sinh ra hố bây giờ nhanh hơn xứng đáng kể mong tính trước đây, đặc biệt là với những hố nhỏ có kích thước trên chục mét.<75> khi va chạm xảy ra, gần như mảnh vật tư nóng chảy hoặc bốc tương đối văng ra nước ngoài biên với góc bé dại và tốc độ rất cao.<75>tr.216-217 bề ngoài này khuấy động hai xăngtimét lớp đất bề mặt phía trên ở thang thời gian 81.000 năm,<↓ 4> cấp tốc hơn một trăm lần so với những mô hình lý thuyết trước đây.<75>
Các vụ va chạm lớn bé dại gây xói mòn khiến cho núi non trên mặt trăng hầu như có bề mặt nhẵn suôn sẻ và độ cao thấp, giống đầy đủ núi cổ độc nhất trên Trái đất.<5>tr.311