Bài giảng phương thức giải các bài tập của Lôgic học gồm kết cấu bao gồm 7 chương, trình bày đối tượng và ý nghĩa của lôgic học, khái niệm, phán đoán, những quy dụng cụ cơ bản của lôgíc hình thức, suy luận và suy diễn, quy hấp thụ tương tự, chứng minh và bác bỏ bỏ.
BÀI GIẢNG PHƯƠNG PHÁP GIẢICÁC BÀI TẬP CỦA LÔGIC HỌC 1 Chương I ĐỐI TƯỢNG VÀ Ý NGHĨA CỦA LÔGIC HỌCI.
Bạn đã xem: bài tập môn logic học đại cương bao gồm lời giải
ĐỊNH NGHĨA LÔGIC HỌC Lôgic học là khoa học phân tích về những quy vẻ ngoài và hiệ tượng của t ưduy nhằm mục tiêu phản ánh chính xác hiện thực.Bạn đang xem: Giải bài tập logic học đại cương
Lôgic vẻ ngoài là khoa học nghiên cứu về các quy công cụ và hình th ứccủa tư duy nhằm mục đích phản ánh đúng chuẩn sự đồ ở những thời khắc xác định.II. QUÁ TRÌNH NHẬN THỨC VÀ HÌNH THỨC CỦA TƯ DUY quy trình nhận thức bao gồm hai giai đoạn: 1. Quy trình nhận thức cảm tính. Tiến độ này gồm những hình thức: cảm giác, tri giác, biểu tượng. 2. Tiến trình nhận thức lý tính hay bốn duy. Lôgic học hành trung nghiên cứu và phân tích về tứ duy trong các số đó có những quy cơ chế vàhình thức của nó. Đặc trưng của tứ duy: bốn duy đề đạt hiện thực dưới dạng khái quát. tứ duy là quy trình phản ánh trung gian hiện nay thực. bốn duy tương tác mật thiết với ngôn ngữ. bốn duy là sự phản ánh và tham gia tích cực và lành mạnh vào quy trình c ải bi ến hiện thực. Tứ duy có những hình thức: khái niệm, phán đoán, suy luận. Các hiệ tượng này đang được nghiên cứu và phân tích sâu hơn ở phần sau. 2III. HÌNH THỨC LÔGIC VÀ QUY LUẬT LÔGIC. TÍNH CHÂN THỰCCỦA TƯ TƯỞNG VÀ TÍNH ĐÚNG ĐẮN VỀ HÌNH THỨC CỦA LẬPLUẬN 1. Vẻ ngoài lôgic. Vẻ ngoài logic là cách làm liên kết các thành phần của tứ tưởng đểtạo thành cấu tạo của tư tướng đó. Nội dung của các tư tưởng là khác nhau, nhưng bề ngoài lôgíc củachúng là như nhau. Chẳng hạn: “Lôgíc học tập là khoa học nghiên cứu về tứ duy” “Kim loaị là chất dẫn điện” “Cây là thực vật” “Giáo viên là người lao đụng trí óc” Nếu biểu thị dưới dạng bí quyết thì đã được: S là p. 2. Quy mức sử dụng lôgíc Quy điều khoản lôgíc là mối liên hệ phiên bản chất, vớ yếu, bên trong, được lặp đilặp lại trong tư duy Tuân theo những quy công cụ của bốn duy là điều kiện tất yếu để đạt tới mức chânlý trong quá trình lập luận. Các quy cách thức của lôgíc bề ngoài được điện thoại tư vấn là các quy nguyên tắc cơ bạn dạng và baogồm: quy phương pháp đồng nhất, quy qui định không mâu thuẫn (hay quy lu ật mâuthuẫn), quy luật vứt bỏ cái thứ tía (hay quy luật bài xích trung), quy luật nguyên nhân đầyđủ. Chúng ta sẽ phân tích kỹ những quy qui định này ở 1 chương sau. 3. Tính sống động của tứ tưởng. 3 văn bản của tư tưởng đề đạt đúng hiện tại thực call là bốn tưởngchân thực (chân lý) câu chữ của tư tưởng không phản ảnh đúng hiện nay th ực điện thoại tư vấn là t ư tưởnggiả dối (sai lầm). Chẳng hạn: “Một số fan lao đụng trí óc là giáo viên”- chân thực. “Cá ko là động vật sống dưới nước” - mang dối. 4. Tính đúng chuẩn của hiệ tượng của lập luận Tính chính xác về bề ngoài của lập luận là lập lu ận vừa lòng m ộttrình từ lôgíc xác định. Lập luận và đúng là lập luận tuân theo các quy luật, phép tắc c ủa lôgíc h ọctrên cơ sở những tư tưởng chân thực. Lập luận sai là lập luận ko tuân theo những quy luật, quy t ắc c ủa lôgíchọc cùng trên cơ sở tứ tưởng mang dối. Chẳn hạn: a. Số đông số chẵn phần nhiều chia hết mang lại 2 (1) Số 324 là số chẵn (2) vì vậy số 324 phân tách hết mang đến 2 Lập luận trên là đúng, bởi nó xuất phát từ hai t ư t ưởng chân th ực (1), (2)và tuân theo những quy tắc của lôgíc học. B. Kim loại là hóa học rắn (1) Thuỷ ngân không là hóa học rắn (2) nên thuỷ ngân ko là sắt kẽm kim loại Lập luận bên trên là sai, vày tư tưởng (1) là trả dối. C. Hoa hồng bám mùi thơm (1) 4 Hoa nhài có mùi thơm (2) vì vậy hoa nhài là hoa hồng Lập luận này là sai, vì, tuy nhiên hai tứ tưởng (1) với (2) là chân th ực,nhưng nó vi phạm quy tắc của lôgíc học. Bọn họ s ẽ nghiên c ứu k ỹ trongchương suy diễn.IV. LÔGÍC HỌC VÀ NGÔN NGỮ ngữ điệu là hệ thống thông tin ký kết hiệu đảm bảo chức năng hìnhthành, gìn giữ, bàn giao thông tin cùng ph ương tiện giao ti ếp gi ữa m ọingười. Ngôn từ được chia thành ngôn ngữ tự nhiên và ngôn ngữ nhân tạo. Ngôn ngữ tự nhiên và thoải mái là hệ thống thông tin ký kết hiệu, music và ch ữ vi ếtđược sinh ra trong lịch sử vẻ vang loài người. Ngôn từ nhân sinh sản là khối hệ thống ký hiệu hỗ trợ được tạo ra từ ngônngữ từ bỏ nhiên nhằm mục tiêu chuyển giao đúng đắn và tài chính các thông tin khoa học vàcác tin tức khác trong đời sống xã hội. Trong lôgíc tân tiến người ta sử dụng ngôn ngữ lôgíc vị t ừ. Chúng tanghiên cứu ngữ điệu này. Thương hiệu gọi đối tượng là trường đoản cú hay tổ hợp từ (cụm từ) biểu thị đối tượng xácđịnh nào đó. Đối tượng của tư tưởng (hay call tắt là đối tượng) là s ự vật, hi ệntượng, những thuộc tính, những mối liên hệ, những quan h ệ, các quá trình... C ủa t ựnhiên, cuộc sống xã hội. Sản phẩm của vận động tâm lý, ý th ức, nh ận th ức,các kết quả của trí tưởng tượng, của bốn duy. Đối tượng được biểu hiện bằng tên gọi. Tên gọi là trường đoản cú hay tổ hợp từ (cụm từ). Mỗi tên thường gọi có nghĩa th ực vàngữ nghĩa. 5 Nghĩa thực của tên thường gọi là đối tượng hay tập h ợp đối tượng người sử dụng đ ược bi ểuthị bằng tên thường gọi ấy, ngữ nghĩa của tên thường gọi là tin tức v ề đ ối t ượng ch ứatrong thương hiệu gọi. Chẳng hạn: tên gọi “Nguyễn Du” bao gồm nghĩa thực là Nguy ễn Du, ngữ tức là “nhà thơ mập của Việt Nam”. Người sáng tác “Truyện Kiều”. Tên thường gọi được phân thành tên đơn: Hà Nội, thực vật, khoa học. Thương hiệu phức:núi cao nhất Việt Nam, vệ tinh của trái đất. Tên thường gọi còn có tên riêng biểu thị một đối tượng: sông Hồng, Đà Lạt: tênchung bộc lộ tập phù hợp đối tượng: cá, thư viện, thành phố và tên tế bào tả: consông dài nhất quả đât (Sông Nin). Hồ nước sâu nhất quả đât (Hồ Baican). Chúng ta cũng có thể liên hệ cùng với danh trường đoản cú riêng với danh từ chung làm cho dễnhớ. Vị từ bỏ là biểu thức ngôn ngữ nêu lên thuộc tính vốn bao gồm của đối tượnghay quan hệ giữa những đối tượng. Những thuộc tính và những quan hệ được khẳng định hay bị ph ủ định luônluôn tương ứng với đối tượng tư tưởng. Vị từ thường có vị xuất phát điểm từ 1 ngôi với vị từ nhiều ngôi. Vị từ một ngôi bi ểuthị một thuộc tính. Vị từ rất nhiều ngôi biểu thị nhiều thuộc tính và các quan hệ. Chẳng hạn: cay, mặn, ngọt, nhạt, rắn, lỏng, khí, bởi nhau, yêu, ghét,nhỏ hơn, bự hơn, tặng... Mệnh đề là biểu thức ngữ điệu trong đó khẳng định hay ph ủ đ ịnh mộtcái gì đó của hiện thực. Vào lôgic học tín đồ ta sử dụng các thuật ngữ lôgic (các h ằng lôgichay các liên từ lôgic). Chúng gồm những từ tuyệt tổ h ợp t ừ trong Ti ếng Vi ệt nh ư:và, hay, hoặc, nếu... Thì... Tương đương. Khi còn chỉ khi... Nếu và chỉ còn nếu... ... Vào lôgic cam kết hiệu (lôgic toán) những hằng lôgic được biểu th ị b ằng ngônngữ nhân tạo như sau: 6 A. B. C,... Biểu lộ tên đối tượng người dùng (tên gọi) và thể hiện khái nệm. 1. A, b. C,... Mệnh đề tuỳ ý bộc lộ phán đoán đơn. Các hằng lôgic (các liên từ): 2. * ^ phép hội khớp ứng với liên từ bỏ “và”... Cách biểu thị: a ^ b. * ν phép tuyển tương ứng với liên trường đoản cú “hay”, “hoặc”... Biện pháp biểu thị: a ∨ b. Phép tuyển được chia thành phép tuyển tuyệt vời và hoàn hảo nhất (phép mặc dù ển chặt) vàphép tuyển links (phép tuyển chọn lỏng). + v - Phép tuyển hoàn hảo nhất là phép tuyển nêu ra các giải pháp đ ể lựachọn còn chỉ được lựa chọn 1 trong các chiến thuật đã được nêu ra là đúng. Chẳnghạn: “9 giờ tạo sáng mai tôi sẽ ở tp hà nội hoặc thành phố Hồ Chí Minh”. + v – Phép tuyển link là phép mặc dù ển trong số ấy nêu ra các gi ải pháp đ ểlựa chọn và có thể một hoặc cục bộ các giải pháp nêu ra là đúng. Chẳng hạn: “ngày mai tôi đang lên lớp hoặc trong nhà soạn bài”. * → - Phép kéo theo (phép tất suy) khớp ứng với liên từ bỏ “nếu...thì...”... “Nếu một trong những chia hết cho 9 (a) thì nó phân chia hết mang đến 3 (b)” biện pháp biểu thị: a→b. * ↔ - Phép tương đương với liên từ bỏ “tương đương”, “nếu và ch ỉnếu...”, “khi và chỉ khi”... “Một số phân tách hết mang lại 2 (a) khi và chỉ khi nó là số chẵn (b). Biện pháp biểu thị: a↔b. * . – phép che định tương ứng với các từ “không”, “không đúng”,“không phải”,... 7 “Làm gì có chuyện trong công nghệ mọi tuyến phố đều bởi phẳng”. Cách thể hiện a tốt ā. Các lượng từ: 3. * ∀ - Lượng trường đoản cú phổ dụng tương ứng với những từ “tất cả”, “toàn bộ”,“mỗi”, “mọi”... Với được biểu thị: ∀xP(x) “Mọi bạn sinh ra hầu hết bình đẳng” * ∃ - Lượng trường đoản cú tồn tại, tương xứng với những từ “một số”, “ph ần lớn”,“hầu hết”,... Cùng được biểu thị: ∃ xP(x). “Có đều nhà triết học là đơn vị triết học duy vật”. Các dấu kỹ thuật. 4. (.) - Mở với đóng ngoặc. Tuy nhiên để hoàn toàn có thể chuyển trường đoản cú ngôn ngữ tự nhiên sang ngôn từ nhân tạo(ký hiệu) bọn họ cần nắm vững tiếng Việt, trong đó bao hàm cả từ với câu. Trong tiếng Việt “ thành ngữ là tập vừa lòng từ thắt chặt và cố định đã quen sử dụng mànghĩa thường xuyên không dùng để làm giải mê say được một cách đơn giản dễ dàng bằng nghĩacủa các từ khiến cho nó” (Từ giờ Việt - Viện ngôn ngữ 1992. Tr. 889 ). Điềuđó tức là thành ngữ luôn luôn luôn bộc lộ khái niệm. Chẳng hạn: “Chân lấm tay bùn” – A. “Chị ngã em nâng” – A. Đối với các câu đơn thể hiện mệnh đề khi nào cũng được kí hiệul à: a, b, c... Đối với những câu phức (biểu thị mệnh đề) cần được nắm khôn cùng vữngcách thể hiện, cấu trúc ngữ pháp, ngữ cảnh... 8 Trong tiếng Việt đôi khi các từ “và”, “hoặc”... Với ngay cả“nếu...thì...” được thay bằng dấu phẩy (,). Do thế, đối với câu phức trướchết rất cần phải hiểu nội dung bốn tưởng, ngữ cảnh, so với thành câuđơn. Chẳng hạn: + “Hồ chí Minh - Vị nhân vật của dân tộc. Tín đồ sáng lập và rèn luy ệnĐảng cùng Sản Việt Nam”. Vết gạch ngang (−). Vệt phẩy (,) cụ cho từ“và”. So với câu trên ta đặt: tp hcm là Vị nhân vật của dân tộc bản địa – a. - tp hcm là bạn sáng lập Đảng cùng Sản nước ta – b - hồ chí minh là người rèn luyện Đảng cộng Sản việt nam – c. - phương pháp tổng quát: a^ b ^c. + “Ví bỏng đường đời cân đối cả, Anh hùng, chức năng có hơn ai”. Trong câu này, theo ngữ cảnh, dấu phẩy (,) sinh sống câu trên chũm cho “thì...”,còn dấu phẩy (,) sinh hoạt câu dưới lại cụ cho từ bỏ “và”. Từ bỏ đó phổ biến ta có. Đường đời bằng vận cả - a. - anh hùng có hơn ai – b. - kĩ năng có rộng ai – c. - bí quyết tổng quát: a→ b ^ c. + “Chúng ta cần yếu xây dựng thành công chủ nghĩa làng mạc hội ví như khôngcó con bạn xã hội nhà nghĩa”. Đây là cách biểu thị của giờ Việt. Để tránh sai trái khi phân tích, n ếuchưa thành thạo, họ nên chuyển theo phong cách biểu thị: “nếu...thì...”. 9 “Nếu họ không gồm con bạn xã hội chủ nghĩa thì ko th ể xâydựng thành công xuất sắc Chủ Nghĩa xã hội”. Phân tích: bọn họ không tất cả con bạn xã hội nhà nghĩa – a. - họ không thể thi công thành công ty nghĩa làng mạc hội – b. -Công thức tổng thể a→ b Để viết nhanh bí quyết của mệnh đề phức như thế nào đó, bọn họ có th ểthực hiện nay theo công thức tổng quát sau: n+1 - số m ệnh đ ề đ ơn, n - s ố liêntừ. Thí dụ: nếu số liên từ là một thì số phận đề đối chọi là 2 trong công thức. Nếu số liên từ bỏ là 2 thì số mệnh đề đối chọi là 3.V. BIỂU THỨC LÔGÍC vào NGÔN NGỮ TỰ NHIÊN. Điều khó khăn nhất là chuyển từ ngôn ngữ tự nhiên sang ngôn từ nhântạo với từ ngôn từ nhân tạo sang ngữ điệu tự nhiên. ý muốn vậy cần n ắmvững cả ngôn ngữ tự nhiên lẫn ngữ điệu nhân tạo, ph ải liên tục rènluyện, nâng cao trình độ của bạn dạng thân về hai ngôn từ đó và những tri th ức kháctrong cuộc sống.Xem thêm: Thuốc Bắc Ngâm Rượu Bổ Thận Tráng Dương Cực Mạnh, 9 Bài Thuốc Ngâm Rượu Cường Dương
Để thực hiện điều đó bọn họ cần nên rất chú ý t ới phương pháp bi ểu th ịbiểu thức lôgíc trong giờ Việt. 1. Phép hội (phán đoán liên kết). + bộc lộ bằng lốt , (dấu phẩy), - (gạch ngang). + không chỉ có a hơn nữa b. + không chỉ a mà cả b. + Không hồ hết a, hơn nữa b. + a tương tự như b. 10+ Cả a lẫn b.+ tuy nhiên a, b.+ tuy a, tuy thế b.+ a đồng thời b.+ Vừa là a vừa là b..........................................2. Phép tuyển (phán đoán phân liệt).+ a tốt b.+ a hoặc b.+ a hay những b.+ ... Hay là a hoặc là b.+ dấu phẩy (,), gạch ngang (-)..................................................3. Phép kéo theo (phép vớ suy- phán đoán gồm điều kiện)+ nếu như a thì b.+ b, nếu a.+ giá bán như a thì b.+ Hễ a thì b.+ lúc nào a sẽ có được b.+ mong muốn a, bắt buộc b.+ Để a, nên b.+ giả dụ a, b. 11 + a, b. + Ví bỏng a, b. + Chỉ a thì b. + a, một lúc b. + a, chừng nào b. + Để bao gồm a, tất yếu b. ........................................................ 4. Phép tương đương (phán đoán tương đương) + a, nếu và chỉ còn nếu b. + a là điều kiện cần với đủ nhằm b. + a, trường hợp b với b ví như a. + a tương tự b. + a khi và chỉ còn khi b. .................................. Việc nắm vững làm việc trên sẽ giúp cho chúng ta xác định quý giá lôgíccủa tư tưởng nêu ra bên dưới dạng một mệnh đề và tiến hành các thao tác làm việc suydiễn trực tiếp đối với các phán đoán solo và phán đoán phức. 12 BÀI TẬP THỰC HÀNH Hãy biểu thị các tứ tưởng sau bên dưới dạng kí hiệu (ngôn ngữ nhân tạo) Trăm sông các đổ ra biển. A. Nước rã đá mòn. B. Ăn kỹ no lâu, cày sâu tốt lúa. C. Bên sạch thì mát, chén sạch ngon cơm. D. Chân ướt chân ráo. E. Mẫu răng, chiếc tóc là góc con người. F. Một đời có tác dụng hại, bại hoại cha đời. G. Yêu trẻ, trẻ mang lại nhà, h. Yêu già, già nhằm phúc. Qua đình ngả nón trông đình i. Đình từng nào ngói, thương mình bấy nhiêu. Những người dân thắt đáy sống lưng ong j. Vừa khéo đem chồng, lại khéo nuôi con. Những người dân béo trục béo bệu Ăn hậu đậu như chớp, đánh bé cả ngày. L. Ngôn ngữ là phương tiện hình thành, gìn giữ, chuyển nhượng bàn giao thông tin từthế hệ này sang nỗ lực hệ khác, phương tiện giao tiếp giữa các người. M. Có công mài sắt ắt có ngày đề nghị kim. N. Tất cả chí thì nên o. Nước việt nam làm sao rất có thể lớn, giả dụ như bọn họ không ch ấpnhận với ủng hộ hồ hết giấc mơ lớn, phần đa khát vọng lớn. 13 p. Ăn quả, nhớ bạn trồng cây q. Hấp thụ nước nhớ nguồn r. Họ không thể cải thiện chất lượng giáo dục, còn nếu như không xâydựng được nhóm ngũ thầy giáo đủ tiêu chuẩn. S. Bọn họ chỉ rất có thể xoá đói giảm nghèo, một lúc công nghi ệp hoáhiện đại hoá khu đất nước. T. Họ không thể đưa tổ quốc đi lên, còn nếu không đấu tranh ch ốngtham nhũng win lợi. U. Trái đất quan là cách nhìn của con tín đồ về vậy giới, về địa điểm vàvai trò của con bạn trong quả đât đó. V. Sai lầm lớn độc nhất của đời người là tấn công mất mình. X. Cho dù ai nói ngả, nói nghiêng, Lòng ta vẫn vững vàng như kiềng cha chân. Y. Nếu như bạn thi ân, đừng nhớ nó nếu như bạn thọ ân, đừng quên nó. 14 Chương II KHÁI NIỆMI. ĐẶC TRƯNG tầm thường CỦA KHÁI NIỆM Đối tượng của bốn duy là tất cả những cái gì được con người suy nghĩtới (hay call tắt là đối tượng). Đối tượng có thể là những sự vật, hiện tại tượng, cácquá trình, thậm chí kể cả những thuộc tính xét vào nh ững di ều ki ện hoàn c ảnhcụ thể. Tín hiệu của đối tượng người dùng là toàn thể các thuộc tính, những quan hệ, các đặcđiểm, các trạng thái,... Tồn tại trong đối tượng người dùng và đặc trưng của nó. Các dấuhiệu đó giúp con fan nhận thức đúng đắn, bóc tách đối tượng thoát ra khỏi tập hợpcác đối tượng, phân biệt đối tượng người dùng này với đối tượng người sử dụng khác. Tín hiệu cơ bạn dạng là những dấu hiệu quy định thực chất bên trong,đặc trưng quality của đối tượng. Đối lập với tín hiệu cơ bản là dấu hiệu không cơ bản. Dấu hiệu cơ bạn dạng khác biệt là những dấu hiệu phổ biến và những dấu hiệuđơn độc nhất chỉ tồn tại trong một đối tượng người tiêu dùng hay một tấm đối t ượng. Những dấuhiệu cơ phiên bản khác biệt của đối tượng tạo thành các dấu hiệu của khái niệmbiểu thị đối tượng người tiêu dùng đó. Khái niệm là hình thức của tư duy, trong số ấy ph ản ánh những d ấu hi ệucơ bản khác biệt của đối tượng người dùng hay của một lớp đối tượng đồng nhất. Do thế, muốn tìm dấu hiệu cơ bạn dạng khác biệt của đối tượng bọn họ chỉcần vun ra những dấu hiệu của khái niệm biểu hiện đối tượng đó. Thí dụ: + Tìm dấu hiệu cơ bản khác biệt của đối tượng “hình vuông”chúng ta vạch ra các dấu hiệu cơ phiên bản khác biệt của tư tưởng “hình vuông”. Đó là: Hình chữ nhật - 15 tất cả hai cạnh liên tục bằng nhau (hoặc bao gồm bốn cạnh bởi nhau) - + dấu hiệu cơ phiên bản khác biệt của “vật chất”: Phạm trù triết học tập - Thực tại rõ ràng tồn tại tự do với ý thức của con tín đồ - Thực tại khả quan được mang lại cho con fan trong cảm xúc - Thực tại một cách khách quan được cảm giác của con tín đồ chép lại, -chụp lại, bội nghịch ánh. + định nghĩa phản ánh đúng chuẩn hiện thực điện thoại tư vấn là khái ni ệm chânthực. Thí dụ: các khái niệm “con người”, “mặt trời”, “con rùa”, “cây”,“quyển sách”,... Đó là các khái niệm bộc lộ các sự vật vẫn t ồn t ại hi ệnthực. + khái niệm phản ánh sự đồ dùng không tồn tại hiện nay là khái ni ệmgiả dối. Thí dụ: các khái niệm “ma”, “quỷ”, “nàng tiên cá”,... Đó là các kháiniệm biểu lộ các sự vật không tồn tại trong hiện tại thực. Tính chân thật và tính dối trá của khái ni ệm g ọi là giá bán tr ị lôgic c ủakhái niệm. Song cần lưu lại ý, lúc xét cực hiếm lôgic của một khái niệm ph ải căncứ vào thời điểm ví dụ xem xét khái niệm đó. Thí dụ: nếu trước đó giá trị lôgic của khái niệm “người bay vào vũtrụ” là dối trá thì thời buổi này giá trị lôgic của khái niệm này lại là chân thực.II. HÌNH THỨC NGÔN NGỮ BIỂU THỊ KHÁI NIỆM khái niệm được bộc lộ bằng tự hoặc cụm từ (tổ vừa lòng từ). Tuy vậykhông được đồng bộ từ cùng với khái niệm. 16 trong số ngôn ngữ khác nhau từ biểu hiện khái niệm cũng khác nhau,chẳng hạn, tiếng Việt chúng ta có định nghĩa “cái nhà” thì ti ếng Nga l ại là“дOM-đôm”. Đối với tiếng Việt yêu cầu lưu ý: từ đồng âm với từ đồng nghĩa: + Một từ biểu thị nhiều khái niệm, như từ (chữ, chùa, tên ng ười), may,lao,... + Một định nghĩa được biểu lộ bằng nhiều từ, như tư tưởng “chết”,được bộc lộ bởi các từ: hy sinh, ngủ cùng với giun, 2 năm m ươi v ề ch ầu tiêntổ, về dưới suối vàng, viên tịch, băng hà,... + các từ như nhau được bố trí theo sản phẩm công nghệ tự không giống nhau sẽ biểu th ị cáckhái niệm không giống nhau: “vôi tôi” với “tôi vôi”, “tội ph ạm” cùng “ph ạm t ội”, “nhànước” cùng “nước nhà”, “làm việc” với “việc làm”, “người tôi yêu” với “ngườiyêu tôi”,... + Dấu khác nhau khái niệm cũng khác nhau: lang, làng, láng, lãng, l ảng,lạng, lang, lăng, lâng, nom, nôm, nơm, du, dư, le, lê,... + nhầm lẫn lỗi bao gồm tả: rì, dì, gì, dõi, giõi, sa, xa, trăng, chăng,... + từ địa phương: ly và ly, chén và chén, chiếc vớ và chiếc tất,... + từ bỏ cổ như: thiếp cùng chàng,... + tự Hán Việt như: gái, trai, nữ, nam,... + thuộc một đối tượng người sử dụng xuất hiện tại ở những thời điểm không giống nhau lạiđược thể hiện bằng gần như khái niệm khác nhau, như sao Hôm, sao Mai,... + các khái niệm với sự biểu thị khái niệm của trường đoản cú (hay tổ hợp t ừ) ởnhững điều kiện, hoàn cảnh rõ ràng khác nhau cũng là khác nhau, như các từvà tổng hợp từ trong bài bác thơ “Tây tiến” của quang Dũng. Tây tiến đoàn binh không mọc tóc 17 Quân xanh color lá giữ lại oai hùm đôi mắt trừng nhờ cất hộ mộng qua biên giới Đêm mơ hà thành dáng kiều thơm Rải rác biên thuỳ mồ viễn xứ chiến trường đi chẳng tiếc nuối đời xanh Áo bào nuốm chiếu anh nằm đất Sông Mã gầm lên khúc độc hành. Ngày nay với sự phạt triển trẻ trung và tràn trề sức khỏe của khoa học, kỹ thuật, côngnghệ những khái niệm mới luôn luôn luôn xuất hiện. Trong núm kỷ XX gồm tới 198 kháiniệm mới ra đời và trong tương lai sẽ còn xuất hiện thêm nhiều khái ni ệm m ớinữa. Do thế, họ cần quan sát và theo dõi để nắm bắt kịp th ời. Đồng th ời các kháiniệm cũng gửi từ cuộc sống xã hội thanh lịch khoa học, kỹ thuật, công ngh ệ vàtừ khoa học, kỹ thuật, công nghệ sang đời sống xã hội, nh ư các khái ni ệm“mành”, “tờ”, “vé”,... Trong ngôn ngữ gọi là giờ đồng hồ lóng. Đôi khi các khái ni ệmđược cần sử dụng với nghĩa ngược lại, như “tinh vi”, “vi tính”,... Phần đông điều nêu ra trên đây cho bọn họ thấy rằng, năng lực biểu th ịkhái niệm của từ trong tiếng Việt rất đa dạng chủng loại và phong phú. Bởi vì đó, đòi h ỏichúng ta đề xuất nắm thật cứng cáp từ biểu lộ khái niệm.III. KẾT CẤU LÔGIC CỦA KHÁI NIỆM từng khái niệm bao giờ cũng tất cả nội hàm và ngoại diên a. Nội hàm của định nghĩa là tập hợp những d ấu hi ệu c ơ b ản khácbiệt của đối tượng người sử dụng hay lớp đối tượng được phản ánh trong khái niệmđó. Thí dụ: + Nội hàm của tư tưởng “hình chữ nhật”: - Hình bình hành, 18 có một góc vuông. - + Nội hàm của quan niệm “Hà Nội”: thủ đô hà nội của nước cùng hoà làng mạc h ộichủ nghĩa Việt Nam. + Nội hàm của khái niệm “con người”: Động thiết bị bậc cao. - bao gồm khả năng chế tạo và sử dụng công nuốm lao động. - có khả năng tư duy. - b. Nước ngoài diên của định nghĩa là đối tượng hay t ập h ợp đ ối tượngđược khái quát trong khái niệm. Thí dụ: + ngoại diên của định nghĩa “hình chữ nhật” là vô hạn. + nước ngoài diên của khái niệm “Hà Nội” là 1. + ngoại diên của định nghĩa “con người” là vô hạn. Tuy vậy cần giữ ý, nếu tính ở một thời điểm khẳng định thì hoàn toàn có thể xác định làmột số hữu hạn làm sao đó. Ví dụ điển hình ngoại diên của định nghĩa “người TrungQuốc” ở thời điểm ngày 15 tháng 01 năm 2005 là 1,3 tỷ người. + ngoại diên của định nghĩa “nàng tiên cá” là trống rỗng vì không có đốitượng làm sao tồn tại thực cả. Như vậy, ngoại diên của khái niệm rất có thể là vô hạn, hoặc h ữu h ạn,thậm chí chỉ là 1, hoặc cũng có thể là rỗng. Lớp lôgíc học tập (gọi tắt là lớp) là một tập hợp đối tượng người dùng cơ bản khácbiệt chung. Chẳng hạn: lớp “trường cao đẳng”, lớp “trường đại học’’, lớp “côngnhân”, lớp “trí thức”,... Đối tượng hiếm hoi nằm vào lớp là phần tử của lớp. 19 Thí dụ: từng người bọn họ là 1 phần tử của lớp “người”. Lớp bé là tập hợp các phần tử có cùng các dấu hi ệu riêng biệt n ằmtrong một lớp. Thí dụ những lớp “danh từ”, “động từ”, “trạng từ’’,... Là những lớp bé củalớp “từ”, những lớp “tam giác vuông”, “tam giác tù”, “tam giác nhọn” là các lớpcon của lớp “tam giác”. Khái niệm gồm ngoại diên phân chia được thành những lớp bé là kháiniệm như thể (chủng) cả các khái niệm là các lớp con đó. Thí dụ: khái niệm “từ” là tư tưởng giống của các khái niệm “danhtừ”, “động từ”, “động từ”, “tính từ”... Khái niệm tất cả ngoại diên là lớp bé gọi là quan niệm loài (lo ại) c ủakhái niệm là lớp. Thí dụ những khái niệm “động vật”, “thực vật” là các khái niệm loài củakhái niệm giống như “giới hữu cơ”. Nội hàm và ngoại diên của khái niệm gồm mối quan lại h ệ chặt ch ẽ vớinhau. Côn trùng quan hệ này được khái quát lác trong quy phép tắc quan hệ ngược giữanội hàm với ngoại diên của khái niệm: nước ngoài diên c ủa khái ni ệm càngrộng thì nội hàm của nó càng nhỏ và ngược lại. Lưu lại ý: quan liêu hệ đó không được đọc là quan liêu hệ phần trăm ngh ịch (hay quanhệ nghịch biến), bởi nội dung của quy luật không tồn tại nghĩa là: lúc ngoại diêncủa tư tưởng tăng từng nào thì nội hàm của nó giảm bấy nhiêu và ng ượclại. Tư tưởng giống gồm nội hàm thấp hơn nội hàm của khái ni ệm loài, nh ưnglại bao gồm ngoại diên rộng hơn ngoại diên của quan niệm loài. định nghĩa loài cónội hàm giàu hơn nội hàm của tư tưởng giống, tuy nhiên có ngo ại diên h ẹp h ơnngoại diên của có mang giống. 20